Selasa, 28 November 2017

I Kukang (Cerita Rakyat Makassar, Sulawesi-selatan)

Narampei patannaya carita angkanaya, niak sekre kampong na kamponga anjo taena tonngare na nikajappui bajiki pammantanganna. I lalanna anjo kamponga sumpaleng niak sekre tukkalabini taenamo kamma ballasakna, kasiasina. Na niak todong sekre tukalumannyang taklangga-langga i lalanna anjo kamponga. Tau kalumannyanga anjo sumpaleng talekbakkami napisakringi ballasaka, kapakrisanga. Katallassang linona mammadaimi nataenamo nakakurangang. Na anjo tukalumannyanga tunggalak alloi aklampa mange akjappajappa, battuang kana akrannu-rannu sipamanakang ri sekrea pammantangang apapaia punna allo lompoi. Na anjo lapong tukalumannyang niak anakna sitau burakne nikana I Makkuraga.

(Sumber Gambar : Achmad Fauzi)
Na lapong tukasiasi anjo sumpaleng niak todong anakna sitau burakne niareng I Kukang. Naia jama-jamanna anne manggena I Kukang iami natungga allo-allo antamaya ri romanga anngalle kayu pappallu, na nampami naerang mange ri tukalumannyanga nabalukang. Na anjo kayunna battuang kana kayu pappalluna lapong tukasiasi simata niballi tariballinnai, battuang kana niballi lammoroki ri tukalumannyanga, nataena tong maka tau napammantangi akbaluk iareka appalak tulung passanngalinna anjoreng tonji ri tukalumannyanga. Kammami anjo gaukna tunggalak allo. Taenamo kamma pakrisikna tallasakna anjo lapong kasiasi. Na anjo bainenna akkoko tonji. Niak tong pole anakna lapong kasiasi sitau cakdi-cakdi ammantang ri ballakna tinro tattapperek, tamappaklungang, tamaccare-care. 

Naia tong erok kalompoanna karaenga, anjo anakna niarenga I Kukang simata salewangang mangkaji manna mamo tena nagannak kanre balanjana, battuang kana niak ri alloa tena ri banngia. Nasabak nakajappuinna maknassa sikamma dalleka anu battu ngaseng ri Allahu Taala, kammaya tompa pole nikanaya abalak, paccoba, kammayami nikanaya kakasiasiang battu ngaseng tonji ri erok kakuasanna karaeng Allahu Taala, karaeng Malannyinga na Matinggi.

Naia ri wattu akrapponamo lamung-lamunna lapong tukasiasi, kammayami birallena siagang lamenna, tikring battumami tedonna lapong tukalumannyang angkanre ngasengi lamung-lamunna lapong tukasiasi, kammayami birallena.

Apaji na napabattuammo anjo sumpaleng ri passalana lamung-lamunna ri tukalumannyanga siagang nakabaranna pole. Apa nalarromo lapong tukalumannyang ri tukasiasia siagang erok tommi nibuno, kammaya tompa pole taena tommo naerok tukalumannyanga amballi kaju pappalluna. Naia ri wattu nalanngereknamo kana-kananna lapong tukalumannyang nasapu mami naung barambanna napakamma pakrisik allanngereki kana-kananna lapong tukalumannyang. Kammami anjo sipak-sipakna lapong tukalumannyang mange ri tukasiasia.

Nappalak doammo lapong tukasiasi mange ri karaeng Malompoa, "Barangna nipappidallekiji ati maciknong, battuang kana ati sakbarang andallekangi paccoba antattabaiai." Apa na napaccinikammi erok kalompoanna karaeng Malompoa ri atanna, matei manggena I Kukang natuju batu lompo. Naia ri wattu matenama manggena I Kukang sannakmi pakapacce-pacce parrukna nasabak taena sekre tau anturungi, taena todong tau erok anngerangi mange ri kuburuka antarawangi nasabak kasiasina. Anngarrukmi ammakna I Kukang, assolong-solong jeknek matanna, appirau appalak tulung mange ri suro-surona tukalumannyanga. Apaji naiamo anjo nasuro anngerangi mayakna buraknenna mange ri kuburuka. Nitarawammi manngena I Kukang mingka taena nisarei misang.

Naia ri wattu matenamo manggena ammantammi I Kukang siagang ammakna. Naiaji jama-jamanna ammakna iamintu akdengkangi asena taua nampa nisare tommi tapunna, ia tommi anjo nirekeng sangkama gajina akdengka. Naiami anjo tapua napallu, ia tommi nakanre, ia tonuni sallang nabuburangi I Kukang.

Tanikana-kanami pakrisikna katallassanna i Kukang siagang ammakna, tenamo pakrisang i rateanna napisakringi. I Kukang tammakemi baju, tammakemi saluarak, tattapperekmi punna tinroi, battuang kana akbonjeng-bonjeng mami. Ammakna aklipak kae-kae tamakbaju ka taena memang todong bajunna. Naia ballak-ballak pammantanganna runtung-runtung tommi, apaji naklettekmo mange ri sekrea kalikbong ri sekrea batu lompo. Naanjo babanna kalikbong batua taena nammake pakkekbuk.

Nasiapa are sallona I Kukang siagang ammakna ammantang anjoreng ri kalikbonga sanggenna akkale tau rungkami, battuang kana niakmo umurukna sampulo tuju taung, nasabak patirikna annuntuk, akguru ri tucarakdeka sanggenna anjari pandegarak lompo I Kukang. Naerok kakuasanna karaeng Allahu Taala anjarimi I Kukang tau kalumannyang, naia tosseng anjo sumpaleng tukalumannyanga nasabak katakakboranna anjarimi tau pakrisik dudu talla· sakna.


Kammami anne pau-paunna I Kukang.

Terjemahan :

Tersebutlah bagi yang empunya cerita sebuah negeri Antah Berantah. Di negeri itu berdiam keluarga yang sangat miskin. Di situ tinggal pula keluarga yang kaya raya, yang tidak pernah mengenal penderitaan dan kesengsaraan. Mereka hidup serba cukup, bahkan sudah berlebih-lebihan. Setiap hari libur atau hari raya keluarga orang kaya itu berfoya-foya dan berpesta di sebuah tempat tertentu. Orang kaya itu mempunyai seorang anak laki-laki yang diberi nama I Makkuraga.

Adapun keluarga si rniskin itu juga mempunyai seorang anak laki-laki yang bernama I Kukang. Setiap hari, sang ayah membanting tulang mengumpulkan kayu bakar dari hutan dan selanjutnya dibawa ke rumah orang kaya untuk dijual. Meskipun pekerjaannya cukup berat, tetapi upah yang diterima untuk pekerjaan itu tak setimpal dengan beratnya pekerjaan itu. Terhadap pekerjaan si miskin upahnya sangat rendah (kayu bakarnya dibeli dengan harga yang sangat murah). Namun, apa mau dikata, bagi keluarga si miskin tiada tempat bergantung, tiada tonggak tempat bersandar baginya, hanyalah kepada orang kaya itu tempat menggantungkan nasib hidupnya.

Adapun istri si miskin, setiap hari ia bekerja di kebun, sedang mereka masih mempunyai anak kecil yang sedang tidur di rumahnya tanpa tikar, tanpa bantal, dan tanpa kain. Akan tetapi, berkat kekuasaan dan kebesaran Tuhan Yang Mahakuasa, anak si miskin itu tetap saja sehat walafiat, walaupun mereka kekurangan makanan atau gizi rnakanan mereka tidak memenuhi syaratsyarat kesehatan. Keluarga si miskin ini menyadari bahwa yang namanya rezeki, cobaan, seperti halnya kemiskinan, semuanya adalah pemberian Allah Yang Maha adil dan Mahasuci.

Ketika kebun si miskin sudah berbuah dan hampir dipetik hasilnya, yaitu jagung dan ubi yang besar-besar buahnya, dengan tidak disangka-sangka kerbau milik orang kaya itu datang ke kebun si miskin dan sekaligus memakan habis semua tanaman jagung si miskin.

Karena kejadian itu si miskin menyampaikan pengaduannya kepada orang kaya itu. Akan tetapi, orang kaya itu menjawab dengan ancaman akan membunuh dan tidak akan membeli lagi kayu bakarnya yang diambil di hutan. Ketika ancaman itu tiba di telinga si miskin, kedua suami istri itu berusaha menerimanya dengan hati yang sabar walaupun sebenarnya merasa sakit hati diperlakukan seperti itu. Demikianlah sifat dan tingkah laku orang kaya itu kepada si miskin. Si miskin senantiasa bermohon kepada Tuhan agar ia diheri keteguhan hati dan kekuatan jiwa menghadapi segala cobaan yang menimpa diri dan keluarganya. Di balik itu atas iradat dan takdir Yang Maha Esa maka keluhan si miskin bagaikan jatuh dihimpit tangga lagi karena kepunahan jagung dan ubi mereka dilanjutkan dengan meninggalnya ayah I Kukang akibat tindisan sebuah batu besar yang tidak terelakkan. Ketika ayah I Kukang meninggal dunia maka makin hancurlah perasaan dan penghidupan keluarga si miskin itu ditambah lagi karena tidak seorang yang datang menjenguk mayatnya apalagi mengantarnya ke kubur.

Dengan perasaan sedih dan hancur istrinya meminta pertolongan pada seorang abdi si kaya itu untuk mengantarkan suaminya ke tempat peristirahatannya yang terakhir. Dikuburkanlah ayah I Kukang tanpa diberi nisan penanda dan taburan bunga. 

Tinggallah  istri si miskin bersama dengan anaknya yang sudah tak ber ayah lagi menjalani sisa-sisa hidupnya. Untuk menghidupi dirinya dan anaknya, setiap hari ia (sang ibu) menumbuk padi di rumah orang kaya itu dengan upah 'tapu', yaitu sisa-sisa beras yang kecil-kecil. Tapu itulah yang ia masak untuk dia makan, dan itu pulalah yang dibuatkan bubur untuk si Kukang.

Kehidupan si miskin makin hari makin menyedihkan dan dirasakannya seakan-akan tiada lagi penderitaan di atas yang ia rasakan. Si bocah kecil (I Kukang) sudah tak berbaju dan tak bercelana lagi. Sedang ibunya hanya memakai sarung yang sangat usang dan sudah robek-robek. Tak tertuliskan kiranya dengan kata-kata penderitaan hidup yang dialami oleh I Kukang dan ibunya. Rumah tempat tinggal mereka sudah roboh, dan karena itu mereka pindah ke suatu gua yang tak berpintu.

Setelah beberapa saat lamanya tinggal di dalam gua itu jadilah ia seorang pemuda yang ulet. Umurnya kira-kira waktu itu tujuh beias tahun. Karena keuletannya belajar tentang ilmu bela diri, akhirnya jadilah I Kukang seorang pendekar ulung yang sangat disegani. Karena keuletannya itu pula I Kukang menjadi penguasa di negeri itu. Ada pun orang kaya tadi - karena kekuasaan Tuhan  berbalik menjadi orang termiskin di negeri itu.

Demikianlah cerita I Kukang (si Yatim). 


Sumber :

Dikutip langsung dari 

Hakim, Zainuddin. 1991. Rupama (Cerita Rakyat Makassar). Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan

0 komentar:

Posting Komentar